Veliki broj osoba koje se sumnjiče da su počinile ratni zločin još uvijek je na slobodi, zahvaljujući prevashodno sporosti pravosudnih institucija u Bosni i Hercegovini. Svjedoci su, u međuvremenu, ili odselili u inostranstvo, ili su umrli, ili se ne mogu sjetiti događaja. Porodice žrtava su razočarane takvim odnosom pravosuđa, a najvećim krivcem smatraju bh. političare.
RATNI ZLOČINCI U REPUBLICI SRPSKOJ
Pod naslovom “Ko su ljudi u vašem susjedstvu” i nadnaslovom “Ratni zločinci u RS”, Međunarodna krizna grupa je početkom novmbra 2000. godine objavila studiju, u kojoj se detaljno opisuju sadašnje i bivše pozicije 75 pojedinaca u Republici Srpskoj koji se povezuju s ratnim zločinima, posebno se analizira zašto ti ljudi još uvijek nisu u Tribunalu u Haagu, nego su, ne samo na slobodi, nego i prisutni u političkom, ekonomskom i adminsitrativnom životu manjeg bosanskohercegovačkog entiteta. “Mnogi od njih” stoji u izvještaju, “zbog svojih funkcija, redovno se vidjaju s predstavnicima SFOR, OSCE, UN-a i OHR.” Medjunarodna zajednica u potpunosti je svjesna da su oni povezani s ratnim zločinima, ali ipak s njima, ponekad i dnevno, suradjuje.
U studiji su na više od 90 stranica ukratko opisani najteži ratni zločini i osobe koja su tada bila ili direktno odgovorna za počinjenje zločine, ili se vjeruje da su, po prirodi stvari, bili na takvim pozicijama da su za zločine znali, poticali ih, ili se s njima slagali. Autori ove studije tvrde da znaju da su neki od pojedinaca koji se u njoj spominju već na “tajnoj listi” Tribunala, ali se uzdržavaju od iznošenja više detalja kako ne bi ometali istrage suda u Haagu. U studiji se obrađuje 18 “najproblematičnijih” opština, plus Distrikt Brčko.Prenosimo kraće izvode iz ove studije Međunarodne krizne grupe i imena pojedinaca koji su u njoj označeni kao “osobe povezane sa ratnim zločinima” u BiH.
BIJELJINA
Srpske snage, zajedno sa paravojnim grupama Tigrovima Željka Ražnatovića-Arkana i Panterama Ljubiše Savića-Mauzera, okupirale su u prvoj sedmici aprila 1992. ovaj grad, nakon čega su raznovrsnim zločinačkim metodama poubijale, zatvorile u koncentracione logore ili protjerale 40-postotno nesrpsko stanovništvo. Danas u Bijeljini žive mnogi koji su učestvovali u ovim zločinima, kao i neki koji su se, sa sličnom «reputacijom», doselili iz drugih krajeva Bosne, kao što je, primjerice, Vlado Vrkeš, drugi čovjek srpskog Kriznog štaba u Sanskom Mostu. Među njima su: Mirko Blagojević, visoki funkcioner
Srpske radikalne stranke koji je tokom napada na Bijeljinu komandovao paravojnom skupinom «Mirkovi četnici», a svjedoci u Haagu su ga spominjali i kao nasilnika koji je «djelovao» u konc-logoru Luka u Brčkom.Vojkan Đurković, major u Arkanovim Tigrovima i osoba koja je, protjerujući nesrpsko stanovništvo, opljačkala veliki broj lokalnih Bošnjaka i Hrvata, danas vodi privatnu detektivsku agenciju. Jovan Aćimović, kojega neki izvještaji navode kao osobu odgovornu za konačno protjerivanje nesrpskog stanovništva malo prije potpisivanja Daytonskog sporazuma, danas radi u opštinskoj policiji u Bijeljini.
BRATUNAC I SREBRENICA
Ova dva grada se nalaze uz granicu sa Srbijom i njihovo osvajanje su potpomogle regularne jugoslovenske vojne jedinice. Bratunac je pao u srpske ruke u samom početku rata, kada je između šest i sedam hiljada lokalnih nesrba zatvoreno u koncentracione logore, mučeno, ubijano, a na kraju protjerano, dok je Srebrenica okupirana u julu 1995., nakon čega su, kako se vjeruje, srpske snage hladnokrvno i neselektivno masovno poubijale oko 8.000 Bošnjaka, koji su se predali ili su zarobljeni. Mnogi od lokalnih političara koji su djelovali u vremenu kad su ratni zločini počinjeni, aktivni su i danas. Oni ponavljaju da nikakvi zločini nisu počinjeni, čime doprinose kolektivnom srpskom odbijanju da se suoči sa tim zločinima.
Miroslav Deronjić, šef bratunačkog SDS-a, spominje se u procesu Radislavu Krstiću kao Karadžićev «komesar» za Srebrenicu. U jednom dokumentu OHR-a navodi se da je Deronjić nagovarao gen. Mladića da ne ide na pregovore sa srebreničkim Bošnjacima riječima: «Ionako ćemo ih sve pobiti». Danas je član opštinske Skupštine u Bratuncu. Ljubisav Simić, Deronjićev bliski saradnik, smatra se jednim od najodgovornijih za etničko čišćenje Bratunca, danas je također član opštinskog parlamenta.
Miodrag Josipović, aktuelni gradonačelnik Bratunca, učestvovao je tokom rata u protjerivanju nesrba na potezu od Srebrenice do Zvornika, vjeruje se da je sudjelovao u masovnom ubijanju srebreničkih Bošnjaka, a smatra se odgovornim i za pokušaj prikrivanja masovnih grobnica. Miladin Simić, Novak Stjepanović-Krke, Zlatko Čelanović, Najdan Mlađenović i Luka Bogdanović također se spominju kao osobe koje svojim ratnim nedjelima odgovaraju foto-robotu Haaškog tribunala, i također se svi dan-danas nalaze u gradovima gdje su počinjeni zločini.
BRČKO
Pored Gorana Jelisića i Ranka Ćesića, koji u Haagu već odgovaraju za zločine počinjene nakon što je u maju 1992. Brčko palo u srpske ruke, više izvještaja i svjedočenja kao jednog od najodgovornijih za zločine počinjene u ovom gradu navode Đorđa Ristanića, koji je danas član prelazne vlade Distrikta Brčko.
ČAJNIČE I RUDO
Aktuelni gradonačelnik Čajniča, Duško Kornjača, smatra se najodgovornijom osobom za neselektivna ubistva, mučenja zarobljenika, uništavanje njihove imovine i etnička čišćenja u području između Čajniča, Rudog i Trebinja. Milorad Živković, trenutno šef čajničke policije, i Dušan Pejović, kandidat SDS-a na predstojećim izborima u BiH, također se u više dokumenata i svjedočenja spominju kao osobe koje su naredile ili počinile ratne zločine u ovom području.
DOBOJ
Za zločine koji su počinjeni nakon što su 1992. srpske snage zauzele Doboj, najodgovornijima se smatraju Milan Ninković, koji je danas direktor jednog velikog lokalnog preduzeća, Andrija Bjelošević, koji je trenutno savjetnik ministra policije RS, Vlado Đurđević, direktor jedne velike dobojske firme i Drago Ljubičić, direktor dobojske Carine.
FOČA
U Haagu se trenutno odvijaju dva procesa za zločine počinjene u Foči, u kojima su optuženi Dragoljub Kunarac, Radomir Kovač, Zoran Vuković i Milorad Krnjojelac. Pored njih, za brojne zločine počinjene u ovom gradu, kojeg su okupacijske vlasti kasnije čak prozvale Srbinje, u studiji Međunarodne krizne grupe navode se još Zoran Vladičić, Miodrag Koprivica, Brane Ćosović i Boro Ivanović, danas svi zaposleni u fočanskoj policiji, zatim Vojislav Bodiroga, član opštinske vlade, Simo Mojević, direktor osnovne škole «Sveti Sava» (od bošnjačkih povratnika – navodi se u studiji ICG-a – očekuje se da svoju djecu šalju u ovu školu), Petar Mihajlović, šef lokalnog udruženja srpskih izbjeglica, kao i najbliži Karadžićevi ratni saradnici Velibor Ostojić, Petko Čančar i Vojislav Maksimović.
GACKO I TREBINJE
Brojni zločini počinjeni u ove dvije hercegovačke opštine najčešće se stavljaju na teret članovima lokalnog srpskog Kriznog štaba, kojeg su sačinjavali Mitar Lazetić, Kostadin Jegdić, Zdravko Zirojević, Vojin Popović, Goran Lučić, zatim Milijan Mirić, trenutno policajac u Gacku, a postoje informacije da se priprema optužnica protiv još devet lokalnih srposkih policajaca. Na listi je i ratni gradonačelnik Trebinja, Božidar Vučurović, za koga se navodi da je i danas vrlo utjecajan u ovom gradu.
HAN PIJESAK
Bogdan Todorović, direktor lokalnog radija, Goran Kanostravac, policajac i Dušan Gašević, član opštinske vlade, navode se kao mogući optuženi za ratne zločine u han Pijesku, opštini gdje vikendicu ima i u nju i dan-danas ponekad dolazi, dvostruko optuženi za genocid, gen Ratko Mladić.
KLJUČ
Marko Adamović, trenutno major vojske RS, Marko Samardžija, čije je današnje zanimanje nepoznato, Milan Tomić, koji je nedavno iz Novog Sada poslao zahtjev za povratak u svoj predratni stan u Ključu, navode se kao vjerovatno najodgovornije osobe za surovo etničko čišćenje ovog grada, tokom kojeg je pobijeno više stotina lokalnih nesrba.
PRIJEDOR
Opština u kojoj su počinjeni zločini genocida i zločina protiv čovječnosti među najstrašnijima u BiH, dosad je u Haag isporučila desetak optuženih, u procesima Omarska i Keraterm. Dodatno, ICG navodi i sljedeće osobe: Ranko Mijić, koji danas vodi privatni biznis, Živko Jović, policajac, Dušan Janković, savjetnik u MUP-u RS, Simo Mišković, penzioner, kao i Slobodan Kuruzović, komandant koncentracionog logora Trnopolje, i Dragan Mrđa-Dado, koga preživjeli navode kao naredbodavca masakra nad 200 nesrba na Korčanskim stijenama.
ROGATICA
Rajko Kušić, oficir vojske bosanskih Srba, Mile Sokolović, funkcioner opštinske vlade i član Socijalističke partije RS i Mladen Vasiljević, trenutno policajac na Palama.
SANSKI MOST
Nakon što je 5. korpus Armije Republike BiH 1995. oslobodio Sanski Most, otkriveni su brojni tragovi o ratnim zločinima u ovom gradu, za koje se, prema izvještaju ICG-a, najodgovornijim smatraju Nedeljko Rašulo, koji je poslije rata odselio u Brčko, već pomenuti Vlado Vrkeš, koji se nalazi u Bijeljini, Mirko Vručinić, koji je pomoćnik šefa prijedorske policije, Drago Vujanić, policajac u Banjoj Luci, Milan Davidović, poslanik u opštini Srpski Sanski Most, Branko Basara, koji se krije u području Prijedora, Pero Čolić, privatni poduzetnik na Palama, Branko Šobot, Gojko Macura, Mićo Praštalo, sva trojica zaposleni u Prijedorskoj policiji, te Daniluško Kajtez, sa trenutnim boravištem u Nišu, u Srbiji.
SOKOLAC
Milan Tupajić, poslanik u entitetskom parlamentu, i Milovan Bjelica, privatni poduzetnik, navode se kao vjerovatno najodgovorniji za ratne zločine počinjene u opštini Sokolac.
TESLIĆ
Četiri osobe se već nalaze u zatvoru Haaškog tribunala za zločine počinjene u ovoj bosanskoj opštini. Pored njih, navode se još: Savo Knežević, pravoslavni sveštenik, Nikola Perišić, privatni poduzetnik, Milan Stanković, visoki oficir vojske RS i Mirko Slavulja, šef dobojske policije.
VIŠEGRAD
Duško Andrić, koji danas u Višegradu živi kao penzioner, Risto Perešić, direktor jednog javnog preduzeća i Momir Savić, privatni poduzetnik navode se kao osobe protiv kojih Tribunal još nije podigao javne optužnice.
VLASENICA
Rajko Dukić, direktor firme Boksit, Goran Visković, radnik obezbjeđenja u opštinskom sudu u Vlasenici, Milenko Stanić i Rade Bjelanović.
ZVORNIK
Dragan Spasojević i Dragomir Vasić, članovi opštinske skupštine, te Branko Grujić, utjecajni lokalni biznismen.
* * *
Šef Međunarodne krizne grupe, James Lyons, kazao je u jednom interviewu: “U Republici Srpskoj ni ne mogu priznati zločine, jer bi se tada ogoljeli temelji na kojima je ovaj entitet stvoren. Ako ovaj izvještaj i neće imati nekog psihološkog efekta na zainteresirane u Republici Srpskoj, imat će svakako na medjunardnu diplomaciju”. Lista imena, koju prenosimo iz ove studije, nije, naravno, zvanična. To nije, barem ne u cjelosti, lista osoba koje je, tajno ili javno, optužio Haaški tribunal. Zvaničan komentar Tribunala o ovoj studiji ICG-a dala nam je nova glasnogovornica Tužilaštva, Florence Hartman:
HARTMAN
Ova lista nema ništa sa Tribunalom i ICG je pravio na svoj način, koji se, naravno, razlikuje od našeg metoda rada. Međutim, izvještaj je veoma zanimljiv i u njemu ima imena koja su nama veoma zanimljiva, ali vam ne mogu reći koja su to imena.
Izvor: RFE, 10. novembar, 2000. godine
Spisak zlocinaca sa Vozuckih prostora
1. Stojko Blagojevic,
2. Mladen Bozic,
3. Mladen Savic,
4. Milutin Misic,
5. Vitomir Pejanovic,
6. Slobodan Njegomirovic,
7. Cvijetin Bozic,
8. Vjekoslav Sorak,
9. Zoran Blagojevic,
10. Radenko Ilic,
11. Zoran Smiljic,
12. Rajko Bozic,
13. Petar Lukic,
14. Stojko Savic – Luis,
15. Ivan Sakic – Sokac,
16. Zoran Savic – Kolac,
17. Stjepo Mrkaljevic – Ceto,
18. Slavko Lukic – Ciro,
19. Bogdan Ignjic – Krnjo,
20. Drago Krsmanovic – Djuro,
21. Njegomir Njegomirovic – Maraca,
22. Vinko Popovic – Pop,
23. Ilija Djokic – Iljaz,
24. Nenad Simic – Cigo,
25. Mladen Djuric – Supak,
26. Nenad Jovic – Pipolo,
27. Ostoja Jelisic – Cica,
28. Branko Panic – Urnebes,
29. Slavko Djuric – Doktor.
Vozucu su, kao znacajno uporiste fasistickog bezumlja, cesto tokom fasisticke agresije na Bosnu i Hercegovinu pohodile najvise cetnicke glavesine. U jednu takvu posjetu, 10. juna 1993. godine, stigao je ratni zlocinac Radovan Karadzic u pratnji zlocinacke sabrace: Branka Savica, Radoslava Brdjanina, Bore Vasica, Dusana Kovacevica, Bogdana Subotica, Jovana Tintora, Alekse Milojevica i Manojla Milovanovica. Njih su ispred manastira u Kalajsima docekali predstavnici tzv. Srpske opcine Zavidovici sa sjedistem u Vozuci; Stojko Blagojevic, Mladen Bozic, Mladen Savic, Milutin Misic, Vitomir Pejanovic, Slobodan Njegomirovic, Cvijetin Bozic, Vjekoslav Sorak, Zoran Blagojevic, Radenko Ilic, Zoran Smiljic i Rajko Bozic. Svi oni bi se (ako se cak vec ne nalaze ) trebali pojaviti na Haskoj listi obtuzenih za ratne zlocine.
To su najodgovorniji vozucki cetnici koji su planirali i organizirali ubijanja, hapsenja i progone Bosnjaka, te pljacke , paljenja i razaranja njihovih imanja po vozuckim selima, a egzekutori njihovih svirepih fasistickih zlocina nad Bosnjacima pripadali su zloglasnoj i po zlocinima elitnoj, cetnickoj formaciji Crvenih beretki ciji je komandir bio Zoran Blagojevic, a njegov zamjenik Petar Lukic.
Medju najsvirepijim cetnicima vozuckih Crvenih beretki spominju se:
Stojko Savic – Luis,
Ivan Sakic – Sokac,
Zoran Savic – Kolac,
Stjepo Mrkaljevic – Ceto,
Slavko Lukic – Ciro,
Bogdan Ignjic – Krnjo,
Drago Krsmanovic – Djuro,
Njegomir Njegomirovic – Maraca,
Vinko Popovic – Pop,
Ilija Djokic – Iljaz,
Nenad Simic – Cigo,
Mladen Djuric – Supak,
Nenad Jovic – Pipolo,
Ostoja Jelisic – Cica,
Branko Panic – Urnebes,
Slavko Djuric – Doktor.
Izvor: Vozuca
Veliki broj osoba koje se sumnjiče da su počinile ratni zločin još uvijek je na slobodi, zahvaljujući prevashodno sporosti pravosudnih institucija u Bosni i Hercegovini. Svjedoci su, u međuvremenu, ili odselili u inostranstvo, ili su umrli, ili se ne mogu sjetiti događaja. Porodice žrtava su razočarane takvim odnosom pravosuđa, a najvećim krivcem smatraju bh. političare.
Devetnaestogodišnju M.M. iz Banje Luke koja se vraćala iz škole 1993. godine najprije su silovali, a potom i ubili vojni policajci u tom gradu. Ratnim zločinom slučaj je proglašen prošle godine, a porodica je o tome saznala iz sredstava javnog informisanja. Apsurd predstavlja činjenica da je tek 16 godina poslije tog ratnog zločina počelo suđenje pred banjalučkim Okružnim sudom. Jedna od svjedokinja kaže da je razočarana takvim odnosom pravosudnih institucija i države prema žrtvama koje zaslužuju poštovanje:
„Oni su nas pozvali na prvi pretres. Dobijete obavijest na adresu na koju niste kročili 14 godina, gdje ste i službeno odjavljeni – i dobijate poziv kao svjedoka na glavni pretres. Dakle, nemate ranije konsultacije, tužilac vas nije kontaktirao ranije. I tako je započeo taj proces.“
Zbog sporosti pravosudnih institucija u periodu od završetka rata do danas da pokrenu postupke protiv osoba koje su počinile ratne zločine veliki broj njih je na slobodi. Svjedoci su u međuvremenu ili odselili u inostranstvo, umrli, ili se ne mogu sjetiti događaja. Prema podacima Istraživačko-dokumentacionog centra Sarajevo u proteklih 13 godina procesuirano je samo 445 osoba. Od tog broja 98 je procesuirao Haški tribunal, 135 Sud BiH, 142 osobe su procesuirane na području Federacije, 62 u Republici Srpskoj, a njih osam u Brčkom.
Nevjerovatno zvuči i podatak da u ovom trenutku Tužilaštvo BiH ima oko 5.000 predmeta u kojima su potencijalno osumnjičeni za ratne zločine.
Izvor: RFE, 04.april/travanj , 2010.
